آیا خواب حجت است ⁉️⁉️⁉️
رؤیاها هر چه که باشند، حجت (به معنای دلیل شرعی) نیستند؛ نه تکلیفی ایجاد و نه حقی را سلب میکنند. هیچ کس بواسطه خوابی که دیده ماموریتی پیدا نخواهد کرد خواب نمی تواند حلالی را حرام یا حرامی را حلال نماید، به هیچ وجه صرف دیدن رؤیا، کسی مکلف به انجام‌دادن یا ترک کاری که در بیداری بر آن مکلف نیست نخواهد شد.اگر کسی در خواب از طرف معصوم(علیه السلام) به انجام کاری مأمور شود، در بیداری چیزی به عهده ندارد. علامه حلی در این باره می‌فرماید: «اگر(معصومین) در رؤیا مطلبی خلاف ظاهر بگویند، سزاوار نیست از آن تبعیت شود و اگر موافق شریعت چیزی بفرمایند، بهتر است بر طبق آن عمل شود؛ اما واجب نیست؛ زیرا زیارت امام(علیه السلام) در رؤیا موجب وجوب اتباع در بیداری نمی‌شود.(یعنی واجب نیست انجام شود و موجب پیروی در بیداری نیست)» (بحارالانوار، ج61، ص238) امام صادق(علیه السلام) در این مورد می‌فرماید: «ان دین الله عزوجل أعز من أن یری فی‌النوم»؛ «دین خداوند برتر از آن است که در خواب دیده می‌شود.» (همان، ص237)
متاسفانه یکی از اشکالات عوامانه اهمیت دادن بیش از حد و نامعقول به رویاهاست که موجب اتهام شیعه به خرافه‌پرستی و گاه کفر و ارتداد می‌شود. یکی از استادان دانشگاه بغداد در کتابی که درباره رؤیا منتشر کرده، می‌گوید: «شیعیان در بسیاری موارد، قبور امامزادگان و ائمه خود را از طریق رؤیا مشخص میکنند.» (رؤیا از نظر دین و روانشناسی، ص 130)
به تازگی نیز آیـة الله مکارم شیرازی برای مبارزه با همین خرافه‌سازی‌ها هشدار دادند و گفتند: «اخیراً با استناد به برخی خواب‌ها امامزاده‌سازی در بعضی جاها معمول شده است که مثلاً فلان امامزاده در فلان منطقه مدفون است یا این که نیاز به آب و غذا دارد و هر کسی با این امور مخالفت کند، به بلا گرفتار می‌شود. در مورد مسجد جمکران نیز بارها گفتیم که (جریان مربوط به شرافت آن) در بیداری اتفاق افتاده و در خواب نبوده است. در شرع اسلام این مطالب درست نیست و نمی‌شود بر این اساس مطلبی اسلامی درست کرد. (سایت تحلیلی خبری عصر ایران، کد خبر 100946)
هیچ رؤیایی نمیتواند همه ی دلیل برای صدور حکمی باشد؛ همچنین نمیتواند سندی دال بر ایمان یا کفر کسی باشد؛ حتی اگر رؤیای انسان برجسته‌ای باشد. دخالت صدها امر چون تغذیه تفکر، تلقین، اعتقادات، مشاهدات روزانه، تخیلات، امیال و آرزوها و ... در رؤیا باعث می‌شود که رؤیا کاملاً از اعتبار «واقعی بودن» ساقط شود، بلکه از طریق رؤیا تنها می‌توان تا حد تقریبی خودِ خواب بیننده را شناخت و به روحیاتش پی برد که البته این نیز از عهده روانکاوان برمی آید آن هم از این جهت که هر کسی رؤیایی دارد که مطابق با منش و تفکر خود اوست.فضیلت تراشی از طریق رویا برای خود یا دیگران، هیچ اعتبار دینی یا علمی ندارد بلکه تنها می تواند طرز فکرِ بیننده را نسبت به فرد دیده شده نشان دهد حتی اگر برخلاف عقایدش چیزی را ببیند باز هم سند صحت آن محسوب نمی شود بلکه می تواند نشانه شک و تردید وی یا وسواس و یا حتی دخالت شیطان باشد. در روایت است از أبى بصیر از امام صادق علیه السلام که فرمود: ابلیس یک شیطانى دارد بنام (هزع) که در هر شب بخواب مردم آید بنابراین خوابهای درست و غلط با هم آمیخته اند و از حجیت ساقط شده اند.
هیچکس حق ندارد رویایش را برای دیگران تعریف کند و بخواهد از طریق رویا چیزی را ثابت کند، این ها نشانه جهل و ضعف فکری است.گاهی شخص فاسقی را که فسق و فجورش آشکار است را بواسطه یک رویا تبریه میکنند، این کار قبح گناه را از بین برده و عوام را خرافاتی و غیر واقعی تربیت می کند.حتی رؤیای پیامبران(ع) نیز که به اعتقاد برخی علمای شیعه همواره صادق بوده و الهام غیبی و بلکه هم‌پایه وحی قلمداد شده، از نظر علامه مجلسی برای انبیاء(ع) «حجت‌آورنبوده» و به تنهایی علت افعال ایشان قرار نمی‌گرفته است. می فرماید: «اگر از ما سؤال کنند، نظر شما در مورد رؤیای انبیاء چیست و به چه علت به صحت آن حکم می‌کنید و آن را هم‌پایه وحی می‌دانید، می‌گوییم، ماقطع به صحت اخبار مربوط به این مسئله نداریم و این اخبار نیز از اخبار متواتر یا مستفیض نیستندکه موجب علم شوند؛ البته آنچه ممکن است آن است که خداونددر مورد خاصی به پیامبرش قبلاً از طریق وحی اعلام کند که فلان مسئله را در خواب به تو خواهم گفت و آنچه را لازم است، انجام دهی، در رؤیا به تو نشان می‌دهم. در اینجا قطع به صحت پیدا می‌کند؛ به علت آنکه قبلاً از مجرای وحی تأیید شده است؛ نه به این علت که در خواب دیده شده است. رؤیای حضرت ابراهیم(ع) نیز بر همین موضوع حمل می‌شود؛ والا چگونه ممکن است حضرت ابراهیم(ع) یقین پیدا کند که مأمور به قربانی کردن فرزندش شده است؟» (بحارالانوار، ج61، ص 216)
مطلب تهیه شده توسط خانم فاطمه فخار
